Alle strafrechtelijke modaliteiten - waaronder de tbs-maatregel - vallen onder de reikwijdte van de Wet forensische zorg (Wfz). De belangrijkste doelen van de Wfz zijn ‘de juiste patiënt op de juiste plaats, het creëren van voldoende forensische zorgcapaciteit, kwalitatief goede zorg gericht op de veiligheid van de samenleving en een goede aansluiting tussen de forensische en de curatieve zorg’. Met het oog op het eerste en belangrijkste doel wordt benadrukt in de toelichting op de wet dat na het rechterlijk vonnis ‘zo snel mogelijk’ dient te worden gestart met de behandeling. Hoe moeten voorgaande doelen worden begrepen/gezien als het gaat om de oplegging en tenuitvoerlegging van de tbs-maatregel en meer specifiek een combinatievonnis? Wat komt er in de praktijk terecht van de doelen? Als vereiste voor oplegging van de tbs-maatregel geldt dat er sprake moet zijn van een stoornis, maar welk “gewicht” kan worden toegekend aan de stoornis? Gaat het bij de behandeling in het kader van de tbs-maatregel om de stoornis, of (met name) om het beïnvloeden van risicofactoren? Het doel van forensische zorg, zo is de afgelopen jaren steeds gesteld, is recidivevermindering. Als het echter gaat over de vraag naar de effectiviteit van forensische zorg, blijkt het moeilijk om daar concreet iets over te zeggen. Leveren voornoemde vragen geen knelpunten op voor de legitimiteit van de inzet van forensische zorg in het algemeen en de tbs-maatregel in het bijzonder? Hoe noodzakelijk en verdedigbaar is het om het tbs-systeem te herijken? Daarover gaat het in deze bijdrage, waarbij ook wordt ingegaan op keuzes die gemaakt zouden kunnen worden door de wetgever en de rol die zou kunnen worden weggelegd voor de rechter.
Mr. Dr. Ester Post is als universitair docent strafrecht verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen. Daarnaast werkt zij als zelfstandig onderzoekster en is zij rechter- plaatsvervanger bij de Rechtbank Midden-Nederland (sectie strafrecht). Zij studeerde Nederlands recht en Notarieel recht aan de Universiteit van Amsterdam en werkte daarna acht jaar als advocaat bij Houthoff. Gedurende die periode voltooide zij een Master Strafrecht aan de Vrije Universiteit te Amsterdam. Na haar advocaten tijd was zij enige jaren werkzaam in het bedrijfsleven. Gedurende die periode was zij ook werkzaam als lid van de commissie van toezicht van Detentiecentrum Schiphol, waarvan een periode als voorzitster. In mei 2023 promoveerde zij op het onderwerp forensische zorg aan de Vrije Universiteit te Amsterdam.

Met onderwerpen zoals:

• Effectief en toekomstbestendig
• Langdurig tbs-gestelden
• Maatregelen met een belemmerend effect
• Krachtenveld politiek, media en samenleving
• Advies Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming.

Het TBS systeem zit op slot.
Zowel de instroom- doorstroom- en uitstroom. Wat als ik terug naar de voorkant zwem en met de stroom mee drijf? En ik bekijk alles vanuit mijn ogen als ex-forensische cliënt. Wanneer ik me niet laat leiden door data, gegevens, grafieken, etc.:

1. Wat voor onverwachte en ongedocumenteerde situaties kom ik dan tegen?
2. Wat neem ik dan waar zonder er meteen een betekenis aan te geven?
3. Wat voor nieuwe mogelijkheden breng ik dan aan het licht?

Ik heb daar wel een voorstelling bij:

• Waar liggen kansen?
• Wat brengt dit voor mogelijkheden?
• Hoe maken we dit realiseerbaar?
• Wat is daar voor nodig?
• En over wat voor een tijdsbestek hebben we het dan?

Graag neem ik u mee op mijn zwemles.

Vanuit de achtergrond van de Langdurige Forensisch Psychiatrische Zorg (voorheen Longstay tbs genoemd) zal worden gereflecteerd op de instroom, behandeling en uitstroom van personen met een tbs maatregel. Om niet in navelstaren te verzanden zal daarnaast ook aandacht worden besteed aan de ‘omgeving’ van de uitvoering van de tbs maatregel zoals maatschappelijke ontwikkelingen ten aanzien van straffen en het kunnen (ver)dragen van risico’s. Ook de politieke invloed op de maatregel uitvoering zal niet onbenoemd blijven zoals de trend om korte termijn oplossingen en snelle winsten te prefereren boven de lange termijn beleidslijnen. Het negeren van wetenschappelijke onderzoeken in het formuleren van beleid is daarbij ook opvallend.
Dit alles zal worden verduidelijkt aan de hand van voorbeelden puttend uit ervaringen in de Langdurige forensisch psychiatrische zorg. Deze instelling, ooit bedacht als eindstation en nu veel meer een doorstroom- en herstel faciliteit, leverde aanmerkelijk veel inzichten op in wat werkt in de begeleiding van ‘onbehandelbare personen met een tbs maatregel’ en wat niet. Dat met die kennis mogelijk nog veel winst te behalen is (niet in geld maar in resultaat) zal hopelijk ook duidelijk worden.
Drs. Peter Braun, GZ psycholoog en psychotherapeut. Gepensioneerd clustermanager patiëntenzorg van de Pompestichting. 42 jaar werkzaam geweest in diverse tbs klinieken als behandelaar en leidinggevende. Nog actief in de GGZ in Limburg. Geeft soms les aan advocaten en rechters. Lid AGWO. Bestuurslid Stichting Forum Levenslang. Adviseur aan de Belgische overheid bij de aanbesteding van drie FPC’s in Wallonië.

Het capaciteitsprobleem in de tbs-klinieken is vooral een zorgprobleem. Sterker nog, het is het niet willen en kunnen bieden van de juiste zorg op de juiste plek. Er is bijvoorbeeld geen geld, of de cliënt is te ingewikkeld, of er is al van alles geprobeerd en dat werkte niet. Dus dan maar tbs met dwangverpleging. En dat kan niet meer. Zeker niet gelet op de huidige druk op het systeem. Er moet veel meer worden gekeken naar de cliënt, wat is zijn/haar probleem en op welke plek met welk zorgniveau kan dit worden opgelost. Biedt maatwerk. Daarna pas de vraag onder welke titel kan dit? In de praktijk lukt dit vaak nog steeds niet, hoewel de nieuwe wetten Wet forensische zorg Wet zorg en dwang dit wel mogelijk zouden moeten maken. Veel cliënten vallen tussen wal en schip. Ze zijn te zwaar voor de GGZ, maar te licht voor de TBS. En daarom kiezen rechters zekerheidshalve voor de TBS met dwangverpleging. In mijn lezing zal ik dit illustreren aan de hand van tal van voorbeelden uit mijn/onze praktijk. Regelgeving zit daarbij vaak in de weg of is onbekend. En dat is zonde: doodzonde! Mijn boodschap: zoek naar alternatieven en laat regelgeving daarvoor geen belemmering zijn.
Mr. Jan Jesse Lieftink, Tbs-advocaat / Oprichter en partner Bureau TBS Advocaten

Saskia Wolters verloor op 27 juli 2017 haar broer Joost door toedoen van psychiatrisch patiënt die al meermaals was veroordeeld voor ernstige geweldsdelicten. Voorafgaand aan de moord op Joost ging er veel mis in de begeleiding van de dader. Sinds een aantal jaar wordt hij behandeld in een tbs kliniek. Als nabestaande wordt zij niet geïnformeerd over de voortgang van zijn behandeling, wat voor veel onzekerheid zorgt in haar leven en het vertrouwen in de tbs behandeling doet afnemen terwijl zij wel degelijk voorstander is van het Nederlandse tbs systeem. Zij pleit dan ook voor meer slachtoffergericht werken in de tbs.
Saskia Wolters, gastspreker, assessor, trainer en auteur van het boek: 'What the f*ck?! Hoe het falen van de instanties leidde tot de moord op mijn broer Joost'.
🏆 Winnaar Vrouw in de media award Zuid-Holland

Ik heb geen antwoorden, maar wel vragen. Gaat dat iets toevoegen aan deze dag? Naast de rechtbank in Haarlem staat de tekst ‘Wie niet twijfelt, leert niet.’ Wellicht kunnen vragen en twijfels iets bijdragen aan gezamenlijk verder denken en leren.

Alvast een paar vragen: Zou een gevangenis niet veel meer kunnen lijken op een forensische kliniek? Waarom krijg je pas (psychische) zorg als er een diagnose is gesteld? Is zorg niet veel meer dan psychologische zorg? Waarmee zou je in detentie het goede/ gezonde in mensen kunnen aanwakkeren?

Lucy Schipstra werkt sinds 2014 als Reclasseringswerker bij Reclassering Leger des Heils Arnhem. Ze is toezichthouder en geeft daarnaast (verplicht opgelegde) trainingen Cognitieve Vaardigheden en Agressie-regulatie aan mensen in en buiten detentie. Ze is lid van de Commissie van Toezicht van de Pompekliniek in Nijmegen. Eerder werkte ze als vrijwilliger voor Stichting Exodus en bij de daklozenopvang.

Ons beeld van iemand die in de TBS of in de gevangenis zit wordt bepaald door het delict dat hij of zij heeft gepleegd. Het is de reden dat zijn vrijheid wordt afgenomen en waarom anderen gaan bepalen welke bewegingsruimte, ontwikkelingsmogelijkheden en beperkingen voor de betrokkene gaan gelden. Als iemand het systeem binnen wordt gebracht is hij of zij een dader, iemand die een schuld heeft aan slachtoffers en de samenleving, die straf heeft verdiend en soms ook behandeld moet worden omdat hij gevaarlijk is. Hij wordt in de regel niet of slechts in beperkte mate vertrouwd. En vertrouwen komt te voet en het gaat te paard.

De Penitentiaire Beginselenwet en de TBS-wetgeving zijn gemaakt vanuit het besef dat gevangenisstraf per definitie schade oplevert voor betrokkene en zijn dierbaren en dat het de nodige voorbereiding vraagt om iemand weer op te nemen in de samenleving. Een Justitiële Inrichting is gesloten en sterk hiërarchisch en er is sprake van een enorm intern machtsverschil. Daarom ligt altijd machtsmisbruik, depersonalisatie en ongeautoriseerd geweld op de loer. De wetgever wist dat en bepaalde dat een gedetineerde niet meer beperkingen mogen worden opgelegd dan strikt noodzakelijk voor de vrijheidsbeneming en de orde en rust in de inrichting. En in de wet is de rechtspositie geregeld en kan een justitiabele in beklag en beroep gaan als die geschonden wordt.

We leven in een tijd waarin het niet vanzelfsprekend is dat iemand die voelt als “anders” er ook bij mag horen en net zoveel recht heeft om te zijn wie hij of zij is als een ander. Onze grootste politieke partij vindt dat er te veel Nederlanders met een moslim-achtergrond zijn. Op sociale en andere media maar ook op straat worden mensen uitgescholden en bedreigd omdat ze een bepaald standpunt hebben, een etnische achtergrond, een seksuele geaardheid, een godsdienst, een uitkering krijgen of immigrant of asielzoeker zijn. Delinquenten horen er al helemaal niet meer bij.

Leden van de Tweede Kamer en de ministers in de laatste vier kabinetten hebben steeds de stigma’s bevestigd die er zijn over mensen die een delict hebben gepleegd. Namelijk, dat ze niet zijn zoals wij en vooral een bedreiging vormen die bestreden moet worden.

Het gevangeniswezen heeft in de afgelopen tien jaar een vrije val gemaakt waarin geloof in de mogelijkheid van rehabilitatie en een stevige rechtspositie van Justitiabelen plaats heeft gemaakt voor een toenemende sfeer van willekeur en repressie. Ook in de TBS wordt het leefklimaat steeds meer beperkt door maatregelen die het leefklimaat en de mogelijkheden om terug te keren aantasten. Een dominante visie waarin geloof in de herstelmogelijkheid en afname van het respect voor de menselijke waardigheid de overhand heeft, creëert een behoefte aan veel meer cellen, al dan niet met behandeling.

Ik vind dit de belangrijkste criminogene factor van deze tijd.

Ik neem graag de uitnodiging aan om iets te zeggen over hoe we het tij kunnen keren en voorkomen dat het leefklimaat in Justitiële Inrichtingen steeds soberder en repressiever wordt en ook nog samenvalt met het stijgen van de behoefte om mensen op te sluiten.

Wat is er nodig om te zorgen dat iemand anderen geen pijn meer zal doen en weer een van ons kan zijn?

Een pleidooi voor een samenleving en strafrechtsysteem waarin iedereen mag zijn wie hij of zij is, uitgenodigd wordt om op zijn eigen manier van betekenis te zijn voor anderen, focus op wat iemand kan en niet wat hij niet kan, en niet op hoe gevaarlijk of ziek hij is.

#Umagerzijn#kleinschaligheid #autonomie #ervaringsdeskundigheid #peertopeer #indebuurt #maatwerk
Frans Douw (69) werkte van 1975 tot 2016 in jeugdinrichtingen, de forensische psychiatrie en gevangenissen en was 27 jaar gevangenisdirecteur. Hij is sinds de jaren 90 betrokken bij internationale kennisuitwisseling op het gebied van gevangenissen en forensische psychiatrie en richtte samen met Toon Walravens veertien jaar geleden de Stichting Herstel en Terugkeer op. Frans is schrijver van het boek “Het zijn Mensen, het verhaal van een gevangenisdirecteur”.

Het gevangeniswezen heeft te kampen met een groot capaciteitstekort. Geïllustreerd wordt dat en hoe de wettelijke regeling van de tenuitvoerlegging van de gevangenisstraf en de politieke en beleidsmatige keuzes die ten aanzien van de uitvoering van de gevangenisstraf worden gemaakt de instroom en doorstroom in en uitstroom uit de tbs hinderen. De belangrijkste obstakels worden in kaart gebracht en mogelijke oplossingsrichtingen worden bezien.
Prof. dr. mr. Sonja Meijer, hoogleraar Penitentiair Recht aan de Radboud Universiteit en universitair hoofddocent straf(proces)recht aan de Vrije Universiteit Amsterdam

Tbs met dwangverpleging is de meest ingrijpende beveiligingsmaatregel binnen ons strafrecht. Voor de oplegging ervan is een stoornis vereist. Die stoornis bepaalt in belangrijke mate het karakter van deze maatregel. Alvorens tbs kan worden opgelegd dienen gedragswetenschappers een verdachte te onderzoeken. Tegelijkertijd kan deze maatregel in beginsel ook worden opgelegd wanneer gedragswetenschappers die een verdachte hebben onderzocht geen stoornis konden vaststellen. In deze presentatie wordt gereflecteerd op de plaats van de stoornis bij de oplegging en tenuitvoerlegging van de tbs maatregel. Daarbij komen onder meer de volgende vragen aan bod: Wat is precies de aard van de vereiste stoornis? Welke rol spelen gedragswetenschappers bij de vaststelling ervan? En welke rol speelt een stoornis — en de behandeling daarvan — bij het risico(management)?
Prof. dr. Gerben Meynen is psychiater en filosoof. Hij is hoogleraar forensische psychiatrie aan het Willem Pompe Instituut voor Strafrechtswetenschappen van de Universiteit Utrecht. Tevens is hij hoogleraar ethiek, in het bijzonder bio-ethiek, bij de Afdeling Filosofie van de Vrije Universiteit Amsterdam.